Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev Qırǵız Respublikası Prezidenti Sadir Japarovtıń mirát etiwine bola 20-21-iyul kúnleri Sholpanata qalasında boldı.
21-iyul kúni Sholpanata qalasında Oraylıq Aziya mámleketleri basshılarınıń tórtinshi Másláhát ushırasıwı bolıp ótti.
Qırǵız Respublikası Prezidenti Sadir Japarovtıń basshılıǵındaǵı sammitte Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev, Qazaqstan Respublikası Prezidenti Qasım-Jomart Toqaev, Tájikstan Respublikası Prezidenti Emomali Rahmon hám Túrkmenstan Prezidenti Serdar Berdimuhamedov qatnastı.
Regionallıq qáwipsizlikke zamanagóy qáwip-qáterlerge qarsı birgelikte ilajlar kóriw baǵdarındaǵı birge islesiwdi bekkemlew máseleleri, Oraylıq Aziya mámleketleriniń turaqlı ekonomikalıq ósiwin támiyinlew, jedel mádeniy-gumanitarlıq almasıwlardı dawam ettiriw maqsetinde regionallıq sheriklikti keńeytiw perspektivaları dodalandı.
Mámleketimiz basshısı óziniń shıǵıp sóylegen sózinde bul formatta jolǵa qoyılǵan turaqlı sóylesiw sebepli Oraylıq Aziyada doslıq hám jaqsı qońsıshılıq qatnasıqların bekkemlewge, pútkilley jańa konstruktivlik birge islesiw ortalıǵın jaratıwǵa eriskenin atap ótti.
– Oraylıq Aziyanıń qáwipsizligi hám turaqlılıǵın, izbe-iz sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwdı támiyinlew boyınsha qıyın wazıypalardı izbe-iz sheship kiyatırmız, – dedi Ózbekstan Prezidenti.
Bul baǵdarda kóplegen tosqınlıqlar saplastırıldı, puqaralarımızdıń erkin háreketleniwi, jedel mádeniy hám turistlik almasıwlardıń ámelge asırıwı ushın sharayatlar jaratıldı. Óz-ara sawda hám investiciyalardıń ósiwine xızmet etip atırǵan qolaylı ortalıq qáliplestirildi.
Region mámleketleri sanaat kooperaciyası boyınsha qospa joybarlardı ámelge asırıwǵa kiristi, nátiyjeli qosımsha qun shınjırın jaratpaqta, transport hám energetika infrastrukturasın rawajlandırmaqta.
– Eń áhmiyetlisi – barlıq unamlı ózgerislerdi dos xalıqlarımız sezbekte, – dedi mámleketimiz jetekshisi.
Sonıń menen birge, mámleketimiz basshısı dúnya júzindegi qıyın jaǵday regionımızǵa da tikkeley tásir kórsetip atırǵanın atap ótti.
Xalıqaralıq úgit-násiyatlawdıń aqıbetlerin prognozlaw qıyın bolǵan jedel transformaciyası baqlanbaqta. Dúnya globallıq kólemde qarım-qatnas hám isenim jetispewshiligi artıp baratırǵanınıń gúwası bolmaqta.
Jáhán ekonomikasındaǵı krizisli hádiyselerdiń kúsheygeni nátiyjesinde mámleketlerimiz dástúriy logistika shınjırları úziliwi mashqalasına dus kelmekte, inflyaciya importı artpaqta, azıq-awqat hám energetikalıq qáwipsizlikke qáwip-qáterler esesine kóbeydi.
– Bunday sharayatta Másláhát ushırasıwları formatı sheńberinde kóp tárepleme birge islesiwdi muwapıqlastırıw hám nátiyjeliligin arttırıw zárúrligi jáne de artpaqta, – dedi Shavkat Mirziyoev. – Ayrıqsha atap ótemen, pútkil regionnıń tınıshlıǵı, turaqlılıǵı hám abadanlıǵı bekkem birlesiwimizge, Oraylıq Aziyanıń ulıwma máplerin qorǵaw boyınsha qatań ilajlar kóriwge tayar bolıwımızǵa baylanıslı.
Ózbekstan Prezidenti áhmiyetli máseleler boyınsha kózqarasın bildirdi hám kóp qırlı qatnasıqlardı jáne de bekkemlew hám regionda ámeliy birge islesiwdi rawajlandırıwǵa qaratılǵan bir qatar usınıslardı alǵa qoydı.
Unamlı pátke qaramastan, mámleketlerimizdiń sawda-ekonomikalıq birge islesiw potencialı ámelge asırılmay atırǵanı atap ótildi. Búgin region ishindegi sawda úlesine hár qıylı esap-sanaqlarǵa bola, mámleketlerimiz arasındaǵı ulıwma tovar almasıwdıń 5 procentinen 10 procentine shekem tuwra kelmekte.
Usı múnásibet penen óz-ara sawdanı xoshametlewdiń jańa túri hám mexanizmlerin jedel engiziw usınıs etildi. Tovar jetkerip beriwdiń qaǵıydaları birdey etilgen hám tártip-qaǵıydaları ápiwayılastırılǵan shegara aldı sawda zonaları sistemasın jaratıw usılardıń qatarına kiredi.
Mámleketimiz basshısı úshinshi mámleketlerden importtıń ornın region mámleketlerinde islep shıǵarılǵan ónimler menen basıwǵa qaratılǵan joybarlardı ámelge asırıw baǵdarındaǵı háreketlerdi jedellestiriwge shaqırdı.
Sanaat kooperaciyası boyınsha qospa joybarlardı alǵa qoyıw jáne bir áhmiyetli wazıypa bolıp esaplanadı. Prezidentimiz industrial rawajlanıw milliy baǵdarlamaları tiykarında Oraylıq Aziya lokalizaciyalaw hám importtıń ornın basıw ortalıǵın qáliplestiriwge ulıwma kózqaraslardı islep shıǵıw áhmiyetli ekenin atap ótti.
Ózbekstan jetekshisi ekonomika tarmaqların sanlastırıw máselelerine ayrıqsha itibar qaratıwǵa shaqırıp, bul ónimniń ózine túser bahasın azaytıw hám básekige shıdamlılıǵın támiyinlewge xızmet etetuǵının atap ótti.
Sawda-ekonomikalıq baylanıslardı bunnan bılay da rawajlandırıw maqsetinde tikkeley aymaqlararalıq birge islesiw potencialınan keńirek paydalanıw hám hár jılı Oraylıq Aziya aymaqları forumın ótkeriwdi alǵa qoyıw usınıs etildi.
Shavkat Mirziyoev regiondaǵı birge islesiwshilerge jaqında Ózbekstannıń baslaması menen qabıl etilgen BMSh Bas Assambleyasınıń Oraylıq hám Qubla Aziya arasındaǵı óz-ara baylanıslılıqtı bekkemlew haqqındaǵı arnawlı rezolyuciyanı qollap-quwatlanǵanı ushın minnetdarshılıq bildirdi hám bul baslamanıń dawamı sıpatında Hindistan, Pakistan hám Qıtay bazarlarına shıǵıw ushın alternativ transport koridorların alǵa qoyıw boyınsha «jol kartası»n islep shıǵıwdı usınıs etti.
Qatnasıwshılardıń itibarı azıq-awqat qáwipsizligin támiyinlew boyınsha birinshi gezekte Oraylıq Aziyanıń ulıwma máplerinen kelip shıqqan halda sistemalı jumıslardı jolǵa qoyıw kerekligine qaratıldı.
Usı maqsette Prezidentimiz xalıqtı mámleketlerimizde jeterli kólemde islep shıǵarılıp atırǵan keń túrdegi azıq-awqat ónimleri menen kepillikli támiyinlewdiń kompleksli sxemasın birgelikte islep shıǵıwdı usınıs etti.
Ekologiya tarawındaǵı hár tárepleme birge islesiw ayrıqsha áhmiyetke iye ekeni atap ótildi.
Sheriklerge itibardı Ózbekstan tárepinen islep shıǵılǵan «Oraylıq Aziya ushın «Jasıl» kún tártibi» baǵdarlaması sheńberinde ekonomikanı karbonsızlandırıw, alternativ energetikanı rawajlandırıw hám óz-ara elektr energiyasın jetkeriwdi shólkemlestiriw, suwdı únemleytuǵın hám ekologiyalıq taza texnologiyalardı keńnen engiziw, sonday-aq, suw resurslarınan aqılǵa uǵras paydalanıw máselelerine qaratıw usınıs etildi.
Prezidentimiz «jasıl rawajlanıw» máselelerinde Oraylıq Aziya mámleketleri búgin jáhánniń jetekshi regionlarınan biraz arqada ekenin ókinish penen atap ótti.
– Mámleketlerimizdiń uzaq múddetli keleshekte básekige shıdamlılıǵın támiyinlew ushın húkimetlerdi búgin qabıl etilip atırǵan baǵdarlamanı ámelge asırıw boyınsha Anıq ilajlar rejesin tayarlawdı tapsırıw zárúr, – dedi mámleketimiz basshısı.
Region mámleketleriniń dos xalıqların jáne de jaqınlastırıw maqsetinde ulıwma tariyxımızdı tereń úyreniw, mádeniyat, bilimlendiriw, sport hám turizm tarawlarında qospa baǵdarlamalardı ámelge asırıw zárúr.
Usı mániste, Prezidentimiz Oraylıq Aziya mádeniyat, kórkem óner hám kino festivalın gezekpe-gezek ótkerip barıwdı usınıs etti.
Arnawlı turizm marshrutları hám ónimlerin islep shıǵıw, birden-bir piar-kampaniyalardı ótkeriw arqalı region ishindegi turizmdi jedel xoshametlewimiz kerek ekeni atap ótildi.
Jaslarǵa baylanıslı siyasattıń ulıwma baǵdarları haqqında kóp tárepleme kelisim tayarlaw baslaması alǵa qoyıldı.
Mámleketimiz basshısı qáwipsizlik tarawındaǵı regionallıq birge islesiwdiń strategiyalıq baǵdarlarına ayrıqsha itibar qarattı.
– Ayrıqsha atap ótemen, region qáwipsizligi bólinbeytuǵın hám, bárinen burın, sherikligimiz qánshelli nátiyjeli jolǵa qoyılǵanına baylanıslı, – dedi Shavkat Mirziyoev. – Usı mániste ekstremizm hám terrorizm, shólkemlesken jınayatshılıq hám narkotrafik sıyaqlı dástúriy qáwip-qáterlerge qarsı gúresiwde ámeliy birge islesiwimizdi bunnan bılay da kúsheytip barıwımız zárúr.
Mámleketimiz basshısınıń pikirinshe, kólemi barǵan sayın artıp atırǵan Internettegi nızamsız háreketlerge baylanıslı jańa qáwip-qáterler ayrıqsha itibardı talap etpekte.
Awǵanstanda uzaq múddetli tınıshlıqtı támiyinlewge hám onıń sociallıq-ekonomikalıq tikleniwine járdemlesiw máselelerinde tıǵız birge islesiwdi dawam ettiriw biz ushın eń áhmiyetli tiykarǵı baǵdar bolıp qalıwı kerek ekeni atap ótildi.
Region mámleketleri bul mámlekettiń eń jaqın qońsıları sıpatında ondaǵı turaqlılıqtan birinshi gezekte ózleri mápdar bolıwı kerek, dedi Ózbekstan jetekshisi.
Bul mámleket penen sawda baylanısların jedel rawajlandırıw, onı regiondaǵı ekonomikalıq processlerge tartıw, awǵan xalqına gumanitarlıq járdemdi keńeytiw, áhmiyetli sociallıq hám infrastrukturalıq joybarlardı alǵa qoyıw áhmiyetli ekeni atap ótildi.
Prezidentimiz sóziniń juwmaǵında Másláhát ushırasıwınıń nátiyjeleri mámleketlerimiz arasında strategiyalıq sheriklik hám isenimdi bekkemlewge xızmet etetuǵınına, ámeliy birge islesiw boyınsha qospa baǵdarlama hám joybarlardı alǵa qoyıwǵa kúshli pát baǵıshlaǵanına isenim bildirdi.
Qazaqstan, Tájikstan, Túrkmenstan hám Qırǵızstan Prezidentleri ózleriniń shıǵıp sóylegen sózlerinde bunday turaqlı ushırasıwlardıń úlken áhmiyetin ayrıqsha atap ótip, regionda doslıq, jaqsı qońsıshılıq hám sheriklik qatnasıqların bunnan bılay da bekkemlewge qaratılǵan bir qatar baslamalardı alǵa qoydı.
Sammit juwmaǵında XXI ásirde Oraylıq Aziyanı rawajlandırıw jolındaǵı doslıq, jaqsı qońsıshılıq hám birge islesiw haqqındaǵı shártnamaǵa qol qoyıldı. Mámleket basshıları Sholpanata Másláhát ushırasıwınıń birgeliktegi bildiriwi, 2022-2024-jıllarda regionallıq birge islesiwdi rawajlandırıw boyınsha jol kartası, «Oraylıq Aziya ushın «Jasıl» kún tártibi» regionallıq baǵdarlaması hám Oraylıq Aziya mámleketleriniń kóp tárepleme formatlar sheńberindegi birge islesiw koncepciyasın qabıl etti.
Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev Oraylıq Aziya mámleketleri basshılarınıń Másláhát ushırasıwı sheńberinde Tájikstan Respublikası Prezidenti Emomali Rahmon menen ushırasıw ótkerdi.
Ushırasıwda joqarı dárejede erisilgen kelisimlerdi ámelge asırıw tiykarında jaqsı qońsıshılıq, strategiyalıq sheriklik hám awqamlaslıq qatnasıqların bunnan bılay da bekkemlew máseleleri dodalandı.
Sawda, sanaat, awıl xojalıǵı, energetika, transport hám logistika tarawlarında qospa joybarlardı alǵa qoyıw hám ámeliy birge islesiwdi rawajlandırıwǵa ayrıqsha itibar qaratıldı.
Ózbekstan hám Tájikstan Prezidentleri áhmiyetli regionallıq máseleler boyınsha da pikir alıstı.
Sonıń menen Oraylıq Aziya mámleketleri basshılarınıń tórtinshi Másláhát ushırasıwı juwmaqlandı.
ÓzA
